Το κεφάλαιο του πλανήτη δεν ανήκει σε κανέναν κερατά……
Μια συνέντευξη του Χρόνη Μίσσιου στο Γιώργο Μπλιώνη
(περιοδικό ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ Οκτώβριος 1994)
Χρόνη, ποια ήταν η αφορμή για να δεις με άλλο μάτι και ν’ αγαπήσεις τη φύση και να κατέχει η οικολογία ένα μεγάλο μέρος στα όσα λες.
Το ‘χω ξαναπεί. Ήταν η σκύλα μου η Στόρμυ (έχει πεθάνει). Η σχέση μου μαζί της μ’ έβγαλε από πολλά αδιέξοδα. Ποτέ δε μπορούσα να φανταστώ ότι αγαπώντας το σκυλί, συνδεόμενος μαζί του, θα ανοίγονταν μπροστά μου τόσο απέραντοι ορίζοντες. Ότι θα μπορούσε να με κάνει να αισθανθώ και να συλλάβω διαφορετικά τον εαυτό μου, ν’ αγαπήσω τη φύση, να βγω στη φύση. Από ‘κει άρχισε η ιστορία. Στη συνέχεια, με την κρίση των ιδεολογιών, της φιλοσοφίας κ.λ.π. τις επιπτώσεις που είχε τελικά στο περιβάλλον όλη η ανθρώπινη δραστηριότητα, άρχισα σιγά, σιγά ν’ αναθεωρώ όλες τις απόψεις μου, ν’ αναζητώ νέες οπτικές, μια νέα φιλοσοφία.
Έτσι έφτασα στην απόρριψη του ανθρωποκεντρισμού. Με ρωτάνε καμιά φορά «τι γνώμη έχεις για το Μαρξισμό;» Λέω την ίδια γνώμη που έχω για όλες τις ανθρωποκεντρικές θεωρίες. Δεν είναι τυχαίο ότι η όποια πραγμάτωση μιας μαρξιστικής αντίληψης τελικά συναντήθηκε με τον καπιταλισμό σε ότι αφορά τα προβλήματα του περιβάλλοντος, της ληστρικής εκμετάλλευσης της φύσης κι εμείς οι μαρξιστές συνεχώς επαναλαμβάναμε «εμπρός να κατακτήσουμε τη φύση». Ποτέ δεν είδαμε τον άνθρωπο σαν ένα ελάχιστο όλον μέσα στο όλον της φύσης. Και ποτέ δεν καταλάβαμε ότι καταπολεμώντας τη φύση καταπολεμούμε τον ίδιο τον άνθρωπο. Η βία που ασκούμε στη φύση επιστρέφει στον άνθρωπο και τις ανθρώπινες κοινωνίες με ποικίλες μορφές. Προκαλώντας αλλοιώσεις στην ψυχολογία του, στα συναισθήματά του, στην πρακτική του, στη βία των κοινωνιών, στην υγεία των ανθρώπων. Ε, έτσι σιγά σιγά άρχισα κι ακόμη βρίσκομαι σ’ ένα δρόμο ανίχνευσης.
Έχεις μιλήσει με τα μελανότερα χρώματα για τη σημερινή κοινωνική και περιβαλλοντική κατάσταση, όπως και για το μέλλον του πλανήτη αν συνεχίσουμε την ίδια πορεία. Ποια σημεία αγνόησε η ανθρωπότητα για να φτάσει σ’ αυτήν την κατάσταση και ποιες ευθύνες της αριστεράς στην οποία συμμετέχεις;
Η αριστερά δεν υπερασπίστηκε Θερμοπύλες. Άφησε τους βάρβαρους να περάσουν. Πολλές φορές απετέλεσε και το άλλοθι. Υπερασπίστηκε χαρακώματα, υπερασπίστηκε τον άνθρωπο και τα στοιχειώδη δικαιώματά του. Ποτέ δεν κατάλαβε όμως ότι δεν ήταν δυνατό να υπερασπίσει τον άνθρωπο χωρίς να υπερασπίσει ταυτόχρονα και τη φύση. Διότι όσο και αν αναπτυχθούν οι ανθρώπινες κοινωνίες και οι ανθρώπινες σχέσεις και όσο και να αναπτύσσονταν αυτή η ληστρική αντίληψη και του μαρξισμού και των άλλων θεωριών, όσο αυτό το πράγμα αποσπούσε τον άνθρωπο από τη φύση, ο άνθρωπος δεν θα ήταν ποτέ υγιής ούτε οι κοινωνίες και κυρίως ποτέ δεν θα μπορούσε να είναι ευτυχισμένος. Εγώ έχω πειστεί πια, ότι υπερασπίζοντας ένα ζώο, υπερασπίζομαι κατά τον καλύτερο τρόπο τον ίδιο τον άνθρωπο, το μέλλον των παιδιών μου, του είδους μας. Όσο υπερασπιζόμαστε ένα ποτάμι ή ένα βουνό, τον αέρα, το νερό, τη φύση γενικά γύρω μας τόσο πιο ουσιαστικά υπερασπιζόμαστε τον άνθρωπο. Αυτό, η πρακτική των φιλοσοφιών και των ιδεολογιών που κυριάρχησαν στην ανθρώπινη ιστορία, δεν το πήρε ποτέ υπ’ όψιν της. Είναι καιρός πια, να αντιληφθούμε ότι δεν είναι δυνατόν να διαμορφώσουμε υγιείς κοινωνίες και ν’ αναπτυχθεί ο άνθρωπος σε υγιεινές συνθήκες, όσο δεν αντιλαμβανόμαστε τα δικαιώματα της φύσης.
Ανθρωποκεντρισμός είναι το να τοποθετούμε τα πάντα με κέντρο τον άνθρωπο. Στην ανθρώπινη ιστορία μέσα, ξεπεράσαμε πολλά σύνορα. Ανθρωποθυσίες, δουλεία, ρατσισμούς, φασισμούς, φυλετικές διακρίσεις χρώματος, φυλής. Είναι καιρός να ξεπεράσουμε και το σύνορο του είδους μας και να αναγνωρίσουμε την αυταξία της ζωής έξω από μας. Αυτό όχι μόνο για κάποιος ηθικούς λόγους, αλλά αν θέλεις και για λόγους ουσιαστικά πραγματιστικούς. Για να σωθεί το ίδιο το ανθρώπινο είδος. Δεν είναι μια ηθική αντίληψη υπεράσπισης της φύσης. Είναι αντίληψη υπεράσπισης και του δικού μας είδους. Άνθρωπος πρέπει να καταλάβει ότι αυτή η αντίστροφη μέτρηση στην αλυσίδα της εξέλιξης των ειδών περιλαμβάνει και τον ίδιο. Γιατί και αυτός ένας κρίκος είναι σ’ αυτή την αλυσίδα. Κάποτε λοιπόν θα φτάσουμε στο σημείο να εξαφανιστούμε ως είδος. Ίσως να είναι αναγκαίο αυτή τη στιγμή για τη φύση. Και η ζωή και η φύση είναι πολύ πιο πολυσήμαντη και πολύ πιο ουσιαστική απ’ αυτό το ον που κατά παράδοξο τρόπο εξακολουθεί να ονομάζεται ευφυές ενώ σακατεύει τον ίδιο του τον εαυτό και τη φύση.
Μιλάς επίσης με τα χειρότερα λόγια για τα κόμματα και την πολιτική στην Ελλάδα. Πιστεύεις ότι θα μπορούσε να υπάρχει μια άλλου είδους συλλογικότητα που θα μπορούσε να εισάγει κοινωνικές αλλαγές;
Έχω φτάσει σε μία άποψη που αρνείται τη βία σε όλες της τις μορφές. Και αρνείται και την εξουσία η οποία κατ’ εξοχήν είναι φορέας της βίας. Την εξουσία δεν μπορούμε να τη συλλάβουμε αλλιώς παρά σαν μία εξαναγκαστική πράξη η οποία επιβάλλεται στη φύση και τον άνθρωπο. Μιλάω λοιπόν για τα κόμματα και την πολιτική η οποία είναι κατ’ εξοχήν υπεύθυνη για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Όταν μιλάμε για καταστροφή του περιβάλλοντος, δεν εννοούμε μόνο τις ορατές βλάβες του πλανήτη. Εκτός από αυτές, υπάρχουν και εκείνες που δε αντιλαμβανόμαστε π.χ είναι γεγονός ότι ο υδροφόρος ορίζοντας του πλανήτη μολύνεται διαρκώς κι αυτή η μόλυνση επεκτείνεται. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι σε 50 χρόνια, εάν εξακολουθήσει να υπάρχει νερό στον πλανήτη αυτό μπορεί όχι μόνο να μην είναι πόσιμο για τον άνθρωπο αλλά άχρηστο και για τις καλλιέργειες, τα φυτά και τα ζώα. Συνεπώς, πως θα επιζήσει ο άνθρωπος; Γι’ αυτό είμαι φοβερά απαισιόδοξος. Σήμερα η κουλτούρα κι ο πολιτισμός έχει πάρει εντελώς λάθος δρόμο. Στο Καπανδρίτι για παράδειγμα που ζω εγώ. Πάρα πολλοί άνθρωποι μέσα στην «εξέλιξη» τα πηγαδάκια που είχαν στην αυλή τους και πίνανε νερό και πότιζαν και τους μπαξέδες τους και τα ρέστα, τα μετέτρεψαν σε βόθρους. Αυτό σημαίνει ότι τα λύματα περνάνε μέσα από την πηγούλα, περνάνε μέσα απ’ όλες τις φλέβες του νερού και μολύνουν όλο τον υδροφόρο ορίζοντα. Άλλοι τι κάνουν; Μου λένε ότι επειδή βαριούνται να ρίξουν τα λιπάσματα στο περιβόλι τους ή τα δέντρα και μετά να τα ποτίσουν για να λιώσει το λίπασμα, πάνε κι αδειάζουν τα λιπάσματα μέσα στο πηγάδι και αντλούν λιπασμένο νερό με το οποίο ποτίζουν τα δέντρα! Αυτό σημαίνει λοιπόν επίσης ότι τα λίπασμα ακολουθεί τις πηγούλες και μολύνει τα πάντα. Τώρα να μη μιλήσουμε για την πυρηνική ενέργεια και τις πυρηνικές δοκιμές…
Δεν μπορούμε πια να δούμε αποσπασματικά τα προβλήματα. Χρειάζεται σφαιρική αντίληψη, η οποία τελικά οδηγεί στη συνισταμένη της πορείας του πολιτισμού μας (αν και αυτό που οικοδομήσαμε μόνο πολιτισμός δεν είναι). Και πρέπει να φτάσουμε στην ανατροπή του άξονα πορείας των ανθρωπίνων κοινωνιών. Τώρα, το πώς θα γίνει αυτό είναι φοβερά δύσκολο. Εγώ είμαι απαισιόδοξος. Πιστεύω ότι τα αιτήματα των ανθρώπων που υπερασπίζονται αυτή τη στιγμή τη ζωή δεν είναι ούτε παράλογα ούτε προωθημένα, ούτε φανταστικά. Απλώς τα συμφέροντα που εμποδίζουν τελικά αυτήν την πορεία της υγείας του ανθρώπου, της φύσης και του πλανήτη είναι τόσο ισχυρά και λειτουργούν τόσο εφιαλτικά έξω από τη λογική του ανθρώπου πια, δηλαδή μέσα σ’ ένα σύστημα το οποίο κανείς δεν μπορεί να κατανοήσει και κανείς δεν μπορεί να κατευθύνει. Δεν έχουμε δηλαδή πάνω κάποιον άνθρωπο, ο οποίος σκόπιμα κάνει αυτά τα πράγματα. Είναι μια τέτοια διαπλοκή δραστηριοτήτων, αντιλήψεων οι οποίες οδηγούν εκεί. Νομίζω ότι είναι πάρα μα πάρα πολύ δύσκολο πρόβλημα να προλάβουμε ν’ αλλάξουμε αυτή την ιστορία. Φοβάμαι ότι εάν ο 20ος αιώνας στάθηκε ο δολοφόνος του πλανήτη , ο μεγάλος καταστροφέας, ο 21ος αιώνας θα σταθεί ο δολοφόνος του είδους μας. Δεν μπορεί να συνεχισθεί αυτή η ιστορία εάν δεν αποκτήσουμε τη συνείδηση ότι όταν μιλάμε για την φύση, μιλάμε και για τον άνθρωπο. Δεν μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε. Πρέπει ν’ αλλάξουμε αναμφισβήτητα και τη φιλοσοφική μας σκέψη. Δεν είναι δυνατόν μέσα σ’ αυτήν της αιματοβαμμένη και φρικτή και βίαιη πορεία της εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας να μην ευθύνονται οι φιλοσοφίες και ιδεολογίες που κυριάρχησαν. Πρέπει να αντιληφθούμε επίσης ότι ο πλανήτης μας κατά μία πολύ σωστή άποψη της Ελισάβετ Σαχτούρη, δεν είναι ένας πλανήτης που «του έλαχε» να κατοικείται από ζωή. Είναι ένας ζωντανός πλανήτης. Είναι ο αρχαίος μύθος της «Γαίας». Είναι η μάνα μας, η γενέτειρα μας, η μήτρα μας.
Ξαναγυρίζω και θα πρέπει οι άνθρωποι να μελετήσουν ξανά, στην άποψη του Γκάντι περισσότερο αντί του Μαρξ. Στην ανυπακοή, στην προσπάθειά μας να ολοκληρωθούμε σαν άνθρωποι. Κοινωνική ανυπακοή, καταναλωτική ανυπακοή, παιδευτική ανυπακοή, τα πάντα. Δεν μπορεί να συνεχίζει η παιδεία μας να παράγει ουδέτερους επιστήμονες οι οποίοι παίρνουν ένα κομματάκι και το μελετούν. Στο κάτω κάτω είμαστε πιο πεπεισμένοι ότι αυτή η περίφημη και τόσο φανταζί επιστήμη μας όχι μονάχα δεν μπόρεσε να λύσει κανένα πρόβλημα, αλλά αντίθετα όσο προχωρά σ’ αυτή την προσπάθεια έρευνας, απλώς πολλαπλασίασε τα ερωτήματα για το τι είν’αυτό που λέμε φύση, τι είν’αυτό που λέμε πλανήτης, τι είν’ αυτό που λέμε ύλη κλπ. Ξεφεύγοντας πια από τη μηχανιστική αντίληψη για τον κόσμο, τη φύση και τον πλανήτη που εδραίωσαν οι Καρτέσιοι και οι άλλοι και στη συνέχεια και ο Μαρξ, δεν έχουμε άλλο τρόπο να αντιληφθούμε τα πράγματα, παρά μονάχα με την ανίχνευση μιας καινούργιας προσέγγισης. Ν’ απαλλαγούμε απ’το φρικτό Δαρβινισμό που πέρασε ταχύτατα στην κοινωνική ζωή (π.χ. το δίκαιο του ισχυροτέρου).
Κάποιοι λένε το αντίθετο. Ότι η κοινωνική πρακτική πέρασε στο Δαρβινισμό και την Ευρώπη.
Όχι. Ο Δαρβινισμός πέρασε στην κοινωνική πρακτική και είναι η ουσία τελικά του Καπιταλισμού. Η κοινωνία είναι ζούγκλα. Θα επιβιώσει ο ισχυρότερος κ.λ.π. Η φύση δεν έχει τέτοια πράγματα. Τα άγρια ένστικτα και οι ζούγκλες είναι εφευρέσεις ανθρώπινες. Στη φύση δεν θα τα δεις. Ξέρουμε βέβαια ότι η ζωή τρέφεται από ζωή. Δεν γίνεται αλλιώς. Αυτή είναι εξέλιξη. Κι εμείς ως έμφυτα όντα, με τη δική μας πάλι αντίληψη και σκέψη ίσως να μην μπορούσαμε να εξαλείψουμε την οδύνη από τον πλανήτη. Αλλά αναμφισβήτητα θα μπορούσαμε να μην τη μεγιστοποιήσουμε σε βαθμό παροξυσμού. Γιατί η φύση δεν είναι ούτε καλή, ούτε κακή. Και δε θα υπήρχε ζωή αν δεν υπήρχε θάνατος. Και αν δεν υπήρχε θάνατος, δεν θα υπήρχε ανάσταση, ανανέωση.
4,5 δισεκατομμύρια χρόνια η ζωή σ’ αυτή τη φλοίδα του πλανήτη ανακυκλώνεται διαρκώς και παράγεται η ζωή. Γι αυτό λέει κι εκείνος ο περίφημος αρχηγός των Ινδιάνων «τα πάντα είν’ αδέλφια μας». Γιατί αναπνέουμε τον ίδιο αέρα, πίνουμε το ίδιο νερό, καταναλώνουμε τις ίδιες τροφές με τα ζώα. Είμαστε από την ίδια μάνα, από ο διαφορετική αντίληψη.
Μιλάς συχνά για τον έρωτα. Τι θέση έχει στον τρόπο που σκέπτεσαι;
Τη σημαντικότερη ίσως. Τι θα πει έρωτας; Έρωτας σημαίνει επικοινωνία εκτός εμπορικής συναλλαγής. Σημαίνει ξετάπωμα των συναισθηματικών σου πηγών. Σημαίνει τρυφερότητα, αγάπη, ότι γαληνεύεις, γλυκαίνεις. Δεν συνδέω πάντα τον έρωτα με το σεξ. Είναι δύο ιστορίες διαφορετικές. Το σεξ είναι ένα σύμπτωμα του έρωτα. Μπορεί να είσαι ερωτευμένος μ’ ένα αστέρι, μ’ ένα δέντρο, μ’ ένα ζώο, μ’ ένα λουλούδι. Νομίζω ότι είναι από τις πιο σημαντικές και απελευθερωτικές λειτουργίες του ανθρώπου. Γι αυτό και το σύστημα καταπολεμά φοβερά, προσπαθεί να παγιδέψει και να τιθασεύσει τελικά αυτό το πράγμα. Ένα; Ερωτευμένος άνθρωπος είν’ ένας άνθρωπος ανυπότακτος, ελεύθερος. Θα έχετε διαβάσει Όργουελ, να μη τα επαναλαμβάνουμε. Και σ’ αυτή την περίφημη «άγρια» – κατά τον άνθρωπο!- φύση ή «ζούγκλα», η τρυφερότητα με την οποία κάνουν έρωτα τα ζώα σ’ αφήνει έκπληκτο. ε; Πόση ομορφιά, πόση τρυφερότητα ! Είναι η ζωή η ίδια ο έρωτας. Γι’ αυτό και τον πολεμά το σύστημα, γι’ αυτό θέλει ανθρώπινους ανθρώπους. Και εκτός απ’ το τι θέλει ή όχι το σύστημα, η ίδια η πρακτική και η ζωή που επέβαλε στον άνθρωπο ο ανθρώπινος πολιτισμός, είναι μια ζωή αντικειμενική. Διότι κανένας δε θα πήγαινε στον πόλεμο να σκοτωθεί. Ένας ερωτευμένος δεν μπορεί να πολεμήσει, ούτε γίνεται καλός στρατιώτης. Ούτε γίνεται ήρωας. Θέλει το κορίτσι του.
Θυμήθηκα κάτι όμως που ήθελα να πω προηγουμένως. Μέσα σ’ αυτό το σύμπαν που Πιθανώς να είμαστε και η αυγή για ολόκληρο το σύμπαν. Έχουμε λοιπόν ένα ηθικό χρέος να υπερασπιστούμε τη ζωή και να τη βοηθήσουμε να υπάρξει και να εξελιχθεί παραπέρα. Εδώ μπαίνουν και μια σειρά από άλλα πράγματα. Πχ οι προσπάθειες να νικήσουμε το θάνατο, να παρατείνουμε την ανθρώπινη ζωή. Είναι η ίδια βία όπως καταστρέφουμε τη ζωή. Ο άνθρωπος μεγαλώνει, ωριμάζει, πεθαίνει φυσιολογικά. Το πρόβλημα είναι να εξασφαλίσουμε υγιείς συνθήκες για τον άνθρωπο. Και αυτές δεν μπορούν να τις εξασφαλίσουν σήμερα οι ανθρώπινες κοινωνίες που κατασκεύασε ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος είναι υγιής μόνο όταν ζει μέσα στο οικοσύστημα, μέσα στο βιότοπο. Εάν λέει η Σαχτούρη, τα 4,5 δις χρόνια του πλανήτη τα συνοψίσουμε σε 24 ώρες, ο άνθρωπος εμφανίζεται το τελευταίο λεπτό! Και το τελευταίο δευτερόλεπτο συγκροτεί ανθρώπινες κοινωνίες. Πόσο καταστρεπτικό δευτερόλεπτο όμως ε… Φαντάζεσαι; Είμαστε ηλίθιοι για δε είμαστε; Για ποιον πολιτισμό μιλάμε; Για ποιο ον έξυπνο μιλάμε; Το τραγικό είναι πως μέσα στη φύση απ’ ότι ξέρουμε τουλάχιστον μέχρι τώρα, είμαστε τα μοναδικά όντα τα οποία έχουμε την ελευθερία των επιλογών. Αλλά είμαστε τόσο ηλίθιοι ταυτόχρονα, ώστε δεν μπορέσαμε να κάνουμε τις σωστές επιλογές. Πχ δε θα μπορούσαμε να παράξουμε μια τεχνολογία ήπια; Η οποία να διευκολύνει και τη φύση, να διευκολύνει και τον άνθρωπο. Μέχρι πριν 20 χρόνια, οι άνθρωποι στην επαρχία και στα χωριά ήταν δυνατόν να ζήσουν ακόμα και να συντηρηθούν αυτόνομα. Είχαν τα ζώα, το χωραφάκι, το μπαξεδάκι, την κατσίκα, τις κότες κ.λ.π. Σήμερα τα νοικοκυριά αυτά της αυτόνομης συντήρησης έχουν καταστραφεί. Σε μια οικονομική κρίση λοιπόν θα πεθάνουν όλοι! Στην κατοχή πχ σώθηκαν οι άνθρωποι επειδή υπήρχε η ύπαιθρος. Σήμερα δεν υπάρχει ύπαιθρος. Οι μονοκαλλιέργειες σάρωσαν τα πάντα. Εκεί που ζω εγώ, βλέπω τους ανθρώπους κι αγοράζουν αυγά από το Σούπερ Μάρκετ! Δεν έχουν δύο κοτούλες στην αυλή. Πάνε και αγοράζουν χόρτα!! Ρε παιδί μου, μια βόλτα να κάνεις έτσι στο δρομάκι δίπλα μαζεύεις μια τσάντα ραδίκια. Πέρα στο δάσος γεμίζεις μια τσάντα μανιτάρια. Αν κατεβαίνεις κάτω στη χαραδρούλα, μαζεύεις σπαράγγια, οβριές, σαλιγκάρια. Στην αυλή σου μπορούσες να φυτέψεις το μαρουλάκι σου, τη ντομάτα κ.λ.π. Ε όλα αυτά τα’ αγοράζουν απ’ το Σούπερ Μάρκετ. ..Θέλω να πω ότι η κυρίαρχη αντίληψη του κέρδους πέρασε άλλες αξίες. Είμαστε μια χώρα που παράγει ωραία κρασιά, ούζο, τσίπουρο και πίνουμε μπύρα και ουίσκυ!! Για το Θεό και την Παναγιά! Λοιπόν αυτοί οι παραλογισμοί δεν προέρχονται από τους ανθρώπους, προέρχονται από την επιβολή του ίδιου το συστήματος και των αξιών που θέλει να περάσει. Σήμερα ξηλώνουμε τ’ αμπέλια, τις ελιές, τα πάντα. Τι θα κάνουμε; Πως θα ζήσουμε σε μία οικονομική κρίση; Και ποιος μπορεί να μας διαβεβαιώσει ότι δε βρισκόμαστε μπροστά σε μια επερχόμενη οικονομική κρίση.
Πότε, τουλάχιστον εμείς οι παλαιότεροι, δε μπορούσαμε να φανταστούμε ότι μέσα σε 20 χρόνια θα αποδεχόταν οι άνθρωποι τόσο εξοντωτικούς όρους διαβίωσης. Ούτε και ο πιο θρίλερ σκηνοθέτης, ο Χίτσκοκ ας πούμε, δε θα μπορούσε να περιγράψει ότι σε 20 χρόνια θα είχαμε κάνει αυτές τις τερατουπόλεις και η ανθρώπινη ζωή και η φύση γύρω θα είχε τόσο τρομακτικά υποβαθμιστεί. Γιατί όταν μιλάμε για ποιότητα ζωής, δε σημαίνει καλό αυτοκίνητο, σπίτι, ας πούμε, και τα ρέστα. Σημαίνει κατ’ αρχήν ψυχική υγεία, ηρεμία, βιολογική υγεία, πράγματα που τα’ χουμε χάσει. Εάν η επιστήμη πχ η ιατρική αντί ν’ ακολουθήσει τον εύκολο δρόμο της χημείας ακολουθούσε το δρόμο της βοτανολογίας, πολύ ευκολότερα θα μπορούσε ν’ αντιμετωπίσει τις αρρώστιες. Σήμερα ζούμε μια κατάσταση που 200με 300 φάρμακα κάθε χρόνο βγαίνουν όχι μόνο άχρηστα αλλά κι επικίνδυνα. Οι τροφές μας είναι κακοποιημένες. Έχω δει κάτι ντοκιμαντέρ για την παραγωγή των ζώων προς κατανάλωση η οποία παραγωγή είναι φρικτή. Ξέρετε πως γεννιούνται τα κοτόπουλα και στη συνέχεια γεννούν τα’ αυγά; 4 κότες σε 30 x 30 εκατοστά! Καθισμένες με αγκύλωση κ.λ.π. Κατάλαβες; Τα γουρούνια , που έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης, τα περνάνε από φωτιές. Παίρνουν κάτι πιρούνες… Ο Πυθαγόρας είχε καταραστεί γουρούνι καταλαβαίνει ότι το σφάζουν. Έβλεπα λοιπόν, να τα σφάζουνε μέσα σ’ ένα διάδρομο. Μόλις μπαίνει το γουρούνι στο διάδρομο, καταλαβαίνει ότι πάει για σφαγή. Και τα σπρώχνουν με ηλεκτρικές ράβδους, μ’ εκκενώσεις ηλεκτρικές. Όταν βγαίνει έξω το ποτίζουν μ’ ένα (ευτυχώς κι αυτό είναι κάτι) αναισθητικό και το σφάζουν. Από ‘κει και πέρα είν’ ένας δρόμος προς την κόλαση. Περνάει μέσα, το τσακώνουν με μηχανήματα, το βουτάνε σε ζεματιστά νερά, το περνούν από φωτιές, το καψαλίζουν, το πετάνε από ‘δω το πετάνε από κει, μετά ξεκοιλιάζεται κ.λ.π. Εκτός από το πώς παράγεται, αυτή η κακοποίηση της τροφής δεν μπορεί παρά να είναι η πιο ανθυγιεινή τροφή για τον άνθρωπο. Εκείνο που μου έκανε τρομακτική εντύπωση ήταν ότι παρεμβαίνουν και στην αναπαραγωγή.
Μιλήσαμε προηγουμένως για τον έρωτα. Η φύση, όλη η εξέλιξη είναι μια σχέση ερωτική. Το λουλούδι που ανθίζει, η μέλισσα που πετά, αυτή η ομορφιά. Ούτε αυτό σεβάστηκε ο άνθρωπος. Έχουν φέρει λοιπόν κάπρους από τη Γερμανία (ξέρω ‘γω κοστίζει 1 εκατομμύριο, 2 εκατομμύρια, είναι ράτσας ειδική) του αυνανίζουν σ’ ένα σαμάρι που μοιάζει με τη θηλυκιά, μαζεύουν το σπέρμα και με σύριγγα το βάζουν στη γουρούνα που την έχουν βάλει σ’ ένα άλλο σαμαράκι για να νομίζει ότι είναι ο αρσενικός και να’ ρθει σε οργασμό. Είναι δυνατόν; Τέτοια έκπτωση; Σου απαντά ο άλλους «πως θα εξασφαλίσω εγώ 4 εκατομμύρια μπριζόλες που θέλει κάθε μέρα η Αθήνα;» Ε, σπάσε την Αθήνα. Δεν είναι δυνατόν να ξεφτιλίζεις τον έρωτα, να εκχυδαΐζεις τα πάντα σ’ αυτή την ιστορία.
Πήγε η συζήτηση στις πόλεις. Τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλονίκη δέχεται έναν καταιγισμό «αναπτυξιακών» προτάσεων όπως το μπάζωμα της παραλίας, η οικοπεδοποίηση του Χορτιάτη, το μετρό του κ. Κούβελα, χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψη καθόλου το περιβάλλον. Τελικά μπορούν οι πόλεις να γίνουν πιο οικολογικές ή χρειάζεται μια γενικευμένη αποκέντρωση;
Αν δεν προχωρήσουμε σε μια ριζικότατη αποκέντρωση, δε θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Το γεγονός ότι θέλουμε να μπαζώσουμε τον Θερμαϊκό για να επεκτείνουμε τα’ αυτοκίνητα παραπέρα, θέλουμε να καταστρέψουμε τον Χορτιάτη γιατί κάποιοι προνομιούχοι θέλουν να χτίσουν βίλες, είναι πια ένα έγκλημα συνειδητό. Σήμερα δε μπορούμε να πούμε αυτό που συνέβη το ’50, το ’60 με την κατασκευή των τερατουπόλεων, ότι δηλαδή «δεν ξέραμε». Σήμερα ξέρουμε διότι ζούμε τραγικά την καθημερινότητα της οικολογικής κρίσης. Δεν είναι πια ένα αφηρημένο πρόβλημα.
Και μια τελευταία ερώτηση να κλείσουμε. Τα βιβλία σου και όσα λες φαίνεται πως έχουν απήχηση στους νέους. Τι θα είχες να τους πεις, σαν τελευταία φράση;
Αυτό είναι πολύ αισιόδοξο. Και το νιώθω και πραγματικά χαίρομαι. Έρχονται παιδιά κι επάνω στο Καπανδρίτι με τα ποδήλατά τους να κουβεντιάσουμε. Είναι το μόνο ίσως αισιόδοξο στοιχείο. Και πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα υπάρξει αντίδραση. Γι’ αυτό όμως πρέπει να ξαναβρούμε το εαυτό μας και να κάνουμε αυτό που πιστεύουμε. Πρέπει οι νέοι να βιώσετε το δικό σας ήθος, τα δικά σας συναισθήματα, τις δικές σας σκέψεις. Έξω από σκοπιμότητες, εντολές και πρακτικές που επιβάλλει το ίδιο σύστημα. Εάν δεν ολοκληρωθείτε ως άτομα, δε θα μπορέσετε ούτε ν’ αντιμετωπίσετε, ούτε να μπείτε σε μια συλλογική δράση για την υπεράσπιση της ζωής και του μέλλοντος. Αυτή τη στιγμή συντελείται κάτι τρομακτικό. Επιτρέπετε στους μεγάλους να σας αφαιρέσουν το μέλλον, τη δυνατότητα να επιζήσετε σ’ έναν πλανήτη και να βιώσετε το συναισθηματικό σας κόσμο. Αυτή η κυριαρχούσα μορφή του μέγιστου κέρδους με το ελάχιστο κόστος πρέπει ν’ αλλάξει. Πρέπει να καταλάβουμε ότι το κεφάλαιο του πλανήτη δεν ανήκει σε κανέναν κερατά! Ανήκει στο μέλλον και σ’ αυτόν τον κόσμο που επιχειρούμε ακόμη να κατανοήσουμε. Ευτυχώς δεν το ξέρουμε ακόμη. Πρέπει συνεπώς να τον σεβαστούμε, να τον υπερασπιστούμε, ν’ αναγνωρίσουμε την αυταξία του, όχι μόνο για λόγους ηθικούς, αλλά και για την ίδια την υγεία και την ύπαρξη ανθρώπινου είδους.
[Δακτυλογράφηση κειμένου ΕλσἄΗατζ
Read Full Post »